De Heerlijkheid Zeist

Het Rozenhuis bereidt een nieuwe filmproductie voor: De Heerlijkheid Zeist, de geschiedenis van Slot en de betekenis voor de ontwikkeling van het dorp Zeist.

Zeist was in het verleden een zogenaamde hoge heerlijkheid. Dit was vanaf de middeleeuwen tot laat in de achttiende eeuw een zelfstandig gebied met eigen wetten en rechtspraak. De landsheer van de heerlijkheid bezat ook het recht om lijfstraffen uit te delen en zelfs het halsrecht, het recht om misdadigers tot de galg te veroordelen en te laten executeren. Aan een hoge heerlijkheid waren ook nog de rechten verbonden met betrekking tot jacht en visserij, het molenrecht en de benoeming van dragers van openbare ambten. De heer van Zeist kon ook godsdienstvrijheid garanderen, als deze maar niet inging tegen de wetten van het toenmalige bisdom Sticht el later de Staten van Utrecht. Zeist had daarmee binnen de provincie Utrecht een relatief zelfstandige positie.

Slot Zeist
De hoeksteen van de Heerlijkheid Zeist was Slot Zeist. Dit werd in 1686 gebouwd door Willem Adriaan van Nassau – Odijk, een neef van stadhouder Willem III.
Vanaf 1750 werd het Slot bewoond door de Hernhutters, een geloofs- en werkgemeenschap afkomstig uit het oosten van Duitsland en Tsjechië. Rond 1830 is het kasteel bewoond door verschillende rijke patriciërs families. In die periode werden gronden behorende bij het Slot verkocht. Dit leidde tot de ontwikkeling van de vele buitenplaatsen en het ontstaan van de Stichtse Lustwarande. Het Slot was daarmee bepalend voor de ruimtelijke structurering van Zeist.
Om het Slot te behoeden voor sloop kocht de gemeente Zeist in 1925 het in deplorabele staat verkerende kasteel. Tot op de dag van vandaag is het Slot gemeentelijk bezit.

Interactie tussen het Slot en het dorp Zeist
De geschiedenis van het Slot is voor een belangrijk deel tevens ook de historie van Zeist. Een markant en dominant kasteel bij een aanvankelijk kleine boerennederzetting. De geschiedenis van Slot en dorp raakten in de loop van de tijd steeds meer met elkaar verweven. In de documentaire wordt de geschiedenis van Slot en dorp vanuit deze interactie onderzocht en in beeld gebracht. De documentaire over het Slot en Zeist laat de kijker de geschiedenis van de heerlijkheid door de tijd heen beleven.

Opnames gaan begin 2022 van start
Het Rozenhuis heeft inmiddels van de volgende partijen toezeggingen ontvangen voor subsidiering van het project: de gemeente Zeist, het Geheugen van Zeist, Van Tellingen-Pul Stichting, Van Veenendaal-Bot Stichting, KF Hein Fonds en Ridderschap van Utrecht. Voorts is ook voor deze documentaire een uitzendintentie van RTV Utrecht verkregen.
De verwachting is dat de opnames voor de documentaire begin 2022 kunnen starten.
De première van de documentaire staat gepland voor het voorjaar van 2023 in theater Figi Zeist.