Kolen, forenzen en dagjesmensen

Een documentaire over de geschiedenis van het spoorvervoer tussen Utrecht, De Bilt en Zeist

Trilogie van documentaires over reizen tussen Utrecht en Zeist
Stichting Het Rozenhuis bereidt een documentaire over de geschiedenis van het spoorvervoer tussen Utrecht, De Bilt en Zeist. Eerder bracht Het Rozenhuis een tweetal documentaires uit over het reizen binnen de regio Utrecht: de tocht over de oude vaarweg, de Biltse en Zeister Grift en de reis over de oude Middeleeuwse wegen tussen Utrecht en Zeist.  Met de documentaire over het spoorvervoer tussen Utrecht, De Bilt en Zeist wordt deze serie documentaires gecompleteerd.

Het lokale spoor tussen Utrecht via Bilthoven naar Zeist

De nieuwe documentaire vertelt het verhaal over de op- en neergang van het lokale spoor tussen Utrecht via Bilthoven naar Zeist. In 1901 startte de exploitatie van een zeven kilometer lange spoorweg van Bilthoven naar Zeist door de Nederlandsche Buurtspoorweg-Maatschappij (NBM). De nieuwe lijn was vanaf de start een succes. In 1903 gebruikten al meer dan 250.000 reizigers de trein van Utrecht via Bilthoven naar Zeist. Dit kwam vooral dankzij de grote groep forenzen, die in de mooie bosrijke omgeving van Bilthoven en Zeist woonde, maar elders werkte.
Naast de reizigerstreinen reden er ook goederentreinen op het traject. Deze zorgden voor de aanvoer van kolen en erts voor respectievelijk de Zeister gasfabrieken en de bestekfabriek van de Gero. Door de aanleg van de spoorlijn ontwikkelden zich bovendien nieuwe villawijken in Bilthoven, Bosch en Duin en Huis ter Heide.

Tot de twintiger jaren van de twintigste eeuw floreerde de spoorlijn, toen begon de neergang. De NBM verloor steeds meer klanten aan het in 1923 opgerichte Biltsch Autobus Bedrijf (BAB) en het goederenververvoer kreeg steeds meer concurrentie van de vrachtauto. Begin 1941 werd het personenvervoer door het brandstoftekort in de oorlog gestaakt. Het goederenvervoer werd wel gecontinueerd, maar er reed nog slechts 1 trein per dag. Na de oorlog werd het goederenvervoer als gevolg van de beëindiging van de gasproductie in 1959 verder ingeperkt. In 1972 kwam het vervoer per spoor tussen Bilthoven en Zeist tot een einde. Alles werd ontmanteld: het spoortraject werd ontmanteld en daarvoor in de plaats kwam fietspad en het stationsemplacement in Zeist werd afgebroken.

Opzet van de documentaire
In de documentaire vertellen we door middel van interviews en oude beelden de geschiedenis van deze oude verdwenen spoorlijn. Daarnaast gaan we op zoek wat er nog is   terug te vinden van het oude spoorwegtracé, de locatie van de stations en andere elementen van de spoorinfrastructuur. Ook geven we een beeld van de ontwikkeling van andere vormen van openbaar vervoer tussen Utrecht en Zeist, de tram en de bus, die deels de concurrenten van het lokale treinvervoer waren.

De documentaire zal in oktober 2020 in première gaan tijdens de filmavond van het ZHG in Figi Zeist. Eind 2020 zal de documentaire worden vertoond bij RTV Utrecht.